Det amerikanske imperiet sine ofre

Notat frå redaktørane, juni 2023 (volum 75, nummer 2), Monthly Review (frå https://monthlyreview.org/2023/06/01/mr-075-02-2023-06_0/)

Ein stor del av påverknaden til Paul Baran og Paul Sweezy sitt klassiske verk Monopoly Capital då det vart publisert i 1966, på høgda av Vietnamkrigen, kan tilskrivast kapittelet om “Absorption of the Surplus: Militarism and Imperialism.” Kapittelet byrja med spørsmålet: “Kvifor treng og opprettheld oligarkiet i USA ein så enorm militær maskin i dag, då dei tidlegare klarte seg med ein mykje mindre?” I 1959 påpeika dei at USA hadde skaffa seg til saman 275 store militærbase-kompleks i 31 land, medan dei hadde over 1 400 militærbasar totalt, inkludert alle stadane som USA då okkuperte, pluss basar som var sette av rundt om i verda for naudsokkupasjon. Omtrent ein million soldatar var stasjonerte på desse basane. (Seinare estimat, basert på ulike metodar, sette talet på amerikanske militærbasar i 1957 til 883, og til 1 014 i 1967.) Sjølv om USA hadde få koloniar utanom Puerto Rico og nokre stillehavsøyar, utgjorde dei utanlandske militærbasane deira pluss den direkte politisk-økonomiske dominansen over individuelle land rundt om i verda, i Baran og Sweezy sitt resonnement, eit “amerikansk imperium.” Sidan 1945 hadde USA allereie delteke i ein større regional krig i Asia - i Korea - og var då involvert i ein annan i Vietnam. Ifølgje Harry Magdoff, nokre år seinare, overgjekk USA sine militære utgifter i 1968 per innbyggjar, justert for prisendringar, alle dei store stormaktene til saman i opprustinga til den andre verdskrigen, og var meir enn dobbelt så høge som Nazi-Tyskland sine (Paul A. Baran og Paul M. Sweezy, Monopoly Capital [New York: Monthly Review Press, 1966], 178–217 [alle elles uspesifiserte sidereferansar som følgjer, er til dette verket]; Harry Magdoff, Imperialism: From the Colonial Age to the Present [New York: Monthly Review Press, 1978], 205; John Bellamy Foster, Naked Imperialism [New York: Monthly Review Press, 2006], 57).

Korleis kunne då den massive amerikanske militære utvidinga etter andre verdskrig verte forklart? Det vanlege propagandistiske svaret på den tida — at føremålet med den amerikanske krigsmaskina i hovudsak var å motverke militær aggresjon frå Sovjetunionen — kunne avvisast utan vidare. Sjølv hardhuda kalde krigarar, som George Kennan, forfattar av “containment”-strategien, saman med så innverknadsrike amerikanske personar som diplomat Chester Bowles, senator J. William Fulbright og den nyliberale journalisten Walter Lippmann, heldt alle fast ved det generelle samtykket blant dei med makt om at Sovjetunionen ikkje var ein aggressiv militærmakt slik som Nazi-Tyskland. Sjølv William Schlamm, den tidlegare redaktøren i Fortune-magasinet, som føreslo å true Sovjetunionen med atomkrig for å tvinge dei til å oppløyse Warszawa-pakta, uttalte: “Kommunismen trivst med fred, ønskjer fred, triumferer i fred” (186).

Difor måtte “den amerikanske oligarkiet sitt behov for ein enorm militær maskin søkjast andre stader enn i ei ikkje-eksisterande trugsmål om sovjetisk aggresjon.” Byrjinga på eit svar fann ein i Truman-doktrinen frå 1947, der Washington proklamerte at “det må vera USAs politikk å støtte frie folk som motstår underkasting av væpna mindretal eller ytre press” overalt i verda. Så omfattande var denne fråsegna at det tyda at USA hadde etablert seg som verda sin politikonstabel, som motsette seg ikkje berre utvidinga av den sovjetiske sfæren for påverknad [sphere of influence], men alle revolusjonar og i praksis all substansiell endring i alle krokar av verda (186–88).

Det gigantiske militærbudsjettet til USA, hevda Baran og Sweezy, var difor ikkje berre eit svar på oppkomsten av ein alternativ sosialistisk blokk, men vaks ut av historia til kapitalismen, kolonialismen og imperialismen. Kapitalismen har sidan byrjing vore eit internasjonalt system prega av ein hierarki av nasjonalstatar, delt inn i sentrum og periferi, der dei som er øvst i hierarkiet har større militære evner. Dette gjekk hand i hand med kolonial-imperial ekspansjon og krigane mellom konkurrerande kapitalistiske imperium. USA sjølv vart påtenkt frå starten, av sine sokalla grunnleggjarar, i imperialistiske vendingar, som historikaren Richard W. Van Alstyne demonstrerte i boka The Rising American Empire (New York: Norton, 1960). I tillegg til krigane mot urfolksbefolkningane og erobringa av store delar av Mexico i den meksikansk-amerikanske krigen, annekterte Washington mot slutten av 1800-talet spanske koloniar i Karibia og Stillehavet med tvang under den spansk-amerikanske krigen, noko som førte til ei to tiår lang krig på Filippinane for å undertrykke befolkninga der. Allereie med Monroe-doktrinen frå 1823 hadde USA hevda si hegemoni over heile den vestlege halvkula og følgt opp med uavlatelege militære intervensjonar. Soleis var “USA allereie blitt ein ‘ha’ makt [i imperialistiske vendingar] på tidspunktet då tyskarane og japanarane var klare til å lansere sine leiarkampanjar, og var dermed tvungne til å inngå allianse med dei andre ‘ha’-maktene [særleg Storbritannia og Frankrike] i den første og andre verdskrigen.” På denne måta karakteriserte militarisme og imperialisme heile historia til amerikansk kapitalisme (178–83).

Amerikanske forsøk på å utøve sin hegemoniske kontroll over den tredje verda etter den andre verdskrigen, var del av same imperialistiske ekspansjonen. Dette tok form av å gje militær støtte til den utanlandske ekspansjonen til amerikanske multinasjonale selskap, inkludert styrtinga av nasjonalistiske og sosialistiske krefter som sette grenser for makta til multinasjonale selskap. I tillegg til å tene imperiets behov, sette militærutgifter ei botn under effektiv etterspurnad og pumpa ofte opp økonomien, samstundes som dei direkte støtta storkapitalen gjennom dei garanterte store profittane som vart tilbydd av det som den amerikanske presidenten Dwight Eisenhower kalla det “militær-industrielle komplekset.” Slik U.S. News and World Report med glede uttrykte det i 1954, “H-bomba har blåst depresjonstenkning ut av vinduet” (191–202, 207–13).

Dimed var heile grunnlaget for argumentet om militarisme og imperialisme i Monopoly Capital at det enorme omfanget av amerikanske krigar og krigsførebuingar ikkje primært var eit resultat av den kalde krigen, men stamma frå dei grunnleggjande imperativa i amerikansk kapitalisme/imperialisme, der den kalde krigen sjølv berre var ein manifestasjon. Ein logisk følgje av denne oppfatninga var at dersom Sovjetunionen skulle forlate verdsscenen (ein tanke som var utenkeleg på den tida), ville USA likevel halde fram med sin militarisme, sidan den stamma frå dei meir grunnleggjande imperialistiske impulsane.

Dette er faktisk det som skjedde berre månader etter Sovjetunionens fall i 1991. I det som er kjent som Wolfowitz-doktrinen (oppkalla etter den amerikanske undersekretæren for forsvar, Paul Wolfowitz), erklærte Washington at dei i det geopolitiske vakuumet som oppstod etter at USSR forsvann frå verdsscenen, ville bruke si militære makt til å gjennomføre regimeendringar i strategiske land som ikkje var under si kontroll, særleg i områder som tidlegare høyrde til den sovjetiske sfæren eller i det oljerike Midtausten og Nord-Afrika, for å skape ein ny unipolar verdsorden samstundes som dei hindra framveksten av ein annan stormakt som kunne utfordre USA sitt globale hegemoni. Som tidlegare nasjonal sikkerheitsrådgjevar Zbigniew Brzezinski uttrykte det, hadde USA, i si austlege ekspansjon av NATO heilt til Ukraina – sett på som “geopolitisk sentrum” i konfrontasjonen med Russland — som mål å konsolidere si posisjon som “den første og einaste verkeleg globale makta” (“Excerpts from Pentagon's Plan: Preventing the Re-emergence of a New Rival,” New York Times, 8. mars 1992; General Wesley K. Clark, Don't Wait for the Next War [New York: Public Affairs, 2014], 37–40; Zbigniew Brzezinski, The Grand Chessboard [New York; Basic Books, 1997], 10, 46).

Ein ny æra med naken imperialisme vart dermed løynt laus frå 1991. Ifølgje Congressional Research Service har USA gjennomført totalt 251 militære intervensjonar i utlandet sidan Sovjetunionens fall i 1991, samanlikna med 469 intervensjonar gjennom heile si historie. Som tidlegare president Jimmy Carter uttrykte det, er USA "den mest krigerske nasjonen i verdshistoria." Alt dette har i dei siste åra ført til utviklinga av meir omfattande analysar av historia til amerikansk militarisme og imperialisme (Congressional Research Service, Instances of Use of U.S. Armed Services Abroad, 8. mars 2022; Ben Norton, "U.S. Launched 251 Military Interventions Since 1991, and 469 Since 1798," Geopolitical Economy, 13. september 2022; Brett Wilkins, "Jimmy Carter: US 'Most Warlike Nation in the History of the World,'" Common Dreams, 18. april 2019).

Eitt slikt nyvurdering vert gjeve av Monthly Review-forfattaren David Vine i boka hans frå 2020, The United States of War. Vine nyttar ein metodologi som fokuserer på historia til amerikanske militærbasar som ein måte å kartlegge utviklinga av amerikansk militærmakt på, frå krigane mot urfolk og nasjonar i dei tidlege åra av republikken og heilt fram til det han kallar “hyperimperialismen” frå 1991 til i dag. Ein viktig del av analysen hans av den amerikanske baseimperiet er diskusjonen om dei hemmelege “vannlilje-basane” [“lily-pad bases”] som Washington har etablert rundt om i verda, noko som gjer det vanskeleg å berekne det faktiske talet på amerikanske militærbasar i dag. Likevel har USA for tida minst åtte hundre militærbasar i åttifem land/territorium utanfor dei femti statane og Washington, D.C. Fire hundre av desse basane omkransar Kina (David Vine, The United States of War: A Global History of America's Endless Conflicts from Columbus to the Islamic State [Berkeley: University of California Press, 2020], 2, 279–97).

Ein omfattande kommentar på den amerikanske drapsmetoden [way of death] vert gjeve av David Michael Smith i boka hans frå 2023, Endless Holocausts. Smiths bok består av detaljert dokumentasjon, basert hovudsakleg på etablerte kjelder, om massedaud og andre former for sosialt drap som kan tilskrivast “USA-imperiet” gjennom historia. Slik skildrar han dette:

Mellom 1945 og 1980 døydde tolv millionar menneske i store amerikanske krigar i Korea, Vietnam, Laos og Kambodsja. Washington delte også ansvaret for 1,7 millionar menneske som døydde under Khmer Rouge-regimet, og USA sin stadfortredar-krig i Afghanistan førte til døden til minst 1,5 millionar menneske. USAs støtte til Guomindang i den andre fasen av den kinesiske borgarkrigen, til den franske kampanjen for å erobre Vietnam attende, til de anti-kommunistiske massedrapa i Indonesia, til Biafra-krigen og til den pakistanske regjeringa under Bangladesh-krigen gjer Washington delaktig i dauden til nesten 11 millionar menneske.

Totalt sett, inkludert andre millionar av dødsfall, var USA direkte ansvarleg eller delte ansvaret for døden til om lag 29 millionar menneske i same periode. På same måte:

Mellom 1980 og 2020 døydde over to millionar menneske som følge av to amerikanske krigar og sanksjonar i Irak og den amerikanske krigen i Afghanistan. USA sine stadfortredar-krigar i Angola, Mosambik, Rwanda, Den demokratiske republikken Kongo og Syria resulterte i omtrent ni millionar daude. USAs militære intervensjonar, støtte til klientstatar og opprørarar, og dertil relaterte hungersnauder i Sudan, Sør-Sudan, Somalia, Etiopia og Nigeria koste livet til ytterlegare fem millionar menneske. Den amerikanske imperialismens rolle i kollapsen til dei fleste sosialistregima [inkludert innføringa av økonomisk sjokkterapi] gjer det delvis ansvarleg for over sju millionar dødsfall.

Enda fleire millionar døydde som resultat av andre fiendtlege handlingar frå USA i utlandet i same periode, og Washington har direkte eller delt ansvar for dauden til til saman meir enn 25 millionar menneske (David Smith, Endless Holocausts: Mass Death in the History of the United States Empire [New York: Monthly Review Press, 2023], 208–9, 256–57).

“Imperialisme,” skreiv Magdoff i 1969, “inneber med naudsyn militarisme. Faktisk er dei to tvillingar som har vore nært bunde saman i fortida, slik dei er no.” For å kjempe mot spreiinga av militarisme og krig over heile verda i dag, er det naudsynt å konfrontere det imperialistiske verdssystemet som er sentrert i Washington (Magdoff, Imperialism, 205).