Eit ord som fred er raskare enn krigens kule: Det sjuande nyhendebrevet (2024)
Eit ord som fred er raskare enn krigens kule: Det sjuande nyhendebrevet (2024)
Av Vijay Prashad (frå https://thetricontinental.org/newsletterissue/the-ukraine-war-must-end/)
Kjære vener,
Helsing frå skrivebordet til Tricontinental: Institute for Social Research.
Den 26. januar kunngjorde den nordatlantiske traktatorganisasjonen (NATO) starten på ei massiv militærøving kalla Steadfast Defender 2024 som vil halde fram til slutten av mai. Over 90 000 soldatar frå NATO-land (og eit partnarland, Sverige), inkludert femti marinegrupper og meir enn åtti luftplattformer, vil bli utplassert i tretten land for å demonstrere alliansen si kapasitet og ‘sende ei sterk melding om si beredskap til å verne alle allierte mot framvoksende truslar’. Av dei trettiein NATO-medlemslanda deler seks grenser med Russland (Finland, Estland, Latvia, Litauen, Polen og Noreg). Denne NATO-øvinga kjem akkurat då den europeiske union kunngjorde at dei vil gje Ukraina €50 milliardar i økonomisk støtte fram til 2027, ei reduksjon samanlikna med støtta frå Nord-Atlanteren dei siste to åra. Sidan den offentlege støtta til krigen i Ukraina minkar i Global Nord-statar, har regjeringane bestemt seg for å auke spenningane langs den russiske grensa gjennom NATO.
Etter kunngjeringa av Steadfast Defender 2024-øvinga reiste NATO-generalsekretær Jens Stoltenberg til USA og møtte USAs forsvarsminister Lloyd Austin på Pentagon. Interessant nok uttrykte dei ikkje ein dråpe av bekymring for det ukrainske folket i dei offentlege kommentarane sine. Stoltenberg synte i staden til det globale nord sin angst for Russland og Kina, og sa at støtta til Ukraina er ‘ei investering i vår eigen tryggleik fordi verda vil bli farlegare om president Putin vinn i Ukraina’, og åtvara om at resultatet av denne konflikten 'også blir nøye overvaka i Kina'. So, det er ikkje ukrainarane og deira velferd som er viktig, men det geografiske naudsynet for det globale nord å sjå Russland (og implisitt Kina) 'svekkja', som Austin sa i Kyiv to år tidlegare.
For å kaste ljos over denne konflikta, dei globale implikasjonane og moglegheita for fred, er resten av denne nyheitsbrevet dedikert til No Cold War si orientering nr. 12: Krigen i Ukraina må ta slutt.
For to år sidan, den 24. februar 2022, gjekk russiske styrkar inn i Ukraina. Dette var ikkje starten på krigen i Ukraina. Det var heller ein akselerasjon av ein konflikt som går attende minst til 2014. Det året, på oppfordring frå USA, vart det innført ei ny regjering i Ukraina, med mål om å bringe landet nærmare Den europeiske union. Dette sette i gang den vedvarande forfylginga av landets russisktalande befolkning. Konflikten rørte seg raskt, med Krim som de facto vart ein del av Russland igjen og Donbass-regionen i Ukraina som vart ein frontlinje i konflikten mellom ukrainske høgre-nasjonalistar og russisktalande. I mai 2019 tok den ukrainske presidenten Volodymyr Zelensky over og lova å avslutte kampen i Donbass. I staden, på grunn av press frå NATO, intensiverte konflikten seg, noko som til slutt førte til den russiske intervensjonen tre år seinare. Det er avgjerande for folket i Ukraina, Russland og verda at krigen blir stoppa og at spørsmåla blir flytta frå slagmarka til forhandlingsbordet!
I ein kvar konflikt blir talet på døde og skadde eit stridsspørsmål. Likevel er det lite tvil om at over 500 000 ukrainske og russiske soldatar har døydd eller blitt skadde i denne krigen, at over seks millionar ukrainarar har flykta frå landet, og at over sju millionar ukrainarar har blitt internt fordrivne (av ei føre-krigsbefolkning på nesten 44 millionar). Om krigen ikkje blir stoppa, vil titusenvis meir bli drepne og titals millionar meir vil lide.
Ukraina sin økonomi har vorte øydelagd, skrumpa med 29% berre i 2022, ifølgje Verdsbanken. Verknaden av krigen har forplanta seg over heile verda, ført til at kveiteprisane auka med 21% og enkelte gjødselprisar auka med 40% berre i laupet av den første månaden av konflikten. Global Sør-land vart særleg hardt råka av skarpe auke i mat- og energiprisar i mange regionar medan den europeiske økonomien nærmar seg ein resesjon. I andre land har astronomiske mengder ressursar vorte omdirigert til krigen som heller kunne vore brukt til sosial- og økonomisk utgifter. USA og Europa har allereie brukt over $200 milliardar på krigen. I desember 2023 spurte leiar for dei ukrainske væpna styrkane USA sin forsvarsminister Lloyd Austin om ytterlegare $350–400 milliardar for å forfylgje 'siger'.
I røynda vil ingen sum pengar føre til ein militær triumf. Det er klart, særleg etter den mislukka ukrainske 'motoffensiven', at det ikkje har vore nokon signifikant endring i den militære situasjonen, og det er heller ikkje ein truverdig utsikt til ein. Den vedvarande betalinga av slike enorme menneske- og økonomiske kostnader ville vore formålslaus!
Kva spørsmål må løysast?
1) Ukraina si posisjon angåande militære blokker. Etter slutten av den kalde krigen hadde Europa ein moglegheit til å forfylgje fredeleg økonomisk utvikling. Ein samanhengande og balansert økonomi med enormt potensiale kunne vore forma ved å redusere militære utgifter medan ein kombinerte Vest-Europa sine høgverdiindustriar og tenesteindustriar med den tidlegare Sovjetunionen sine energi-, råvare-, jordbruks- og høgteknologiindustriar som romfart. I Aust-Asia, som overvann ein periode med endå større deling og konflikt under den kalde krigen (som vi såg i Korea og påfølgjande Vietnam- og Indokinakrigane), førte fokus på gjensidig fordelaktig økonomisk utvikling samt det at ein unngjekk militære og politiske blokkar til at det vart verda raskast veksande økonomiske region. Dette er dokumentert ved at BNP for Samanslutninga av Søraustasiatiske nasjonar har vakse med meir enn 400% sidan 1990. Likevel insisterte USA på at slike politikkar ikkje skulle følgjast i Europa, og at regionen i staden skulle utvide NATO-militærblokka inn i Aust-Europa, og dermed bryte forpliktinga det hadde gjort ved tysk gjenforeining om at NATO ikkje skulle utvide 'eit tomme austover' mot Russland. USA var fullt klar over at NATO sin utviding ville auka spenningane med Russland og over heile Europa. Særleg sensitivt var moglegheita for at Ukraina skulle bli med i NATO, noko som ville bringe den atomvæpna blokka innan beinveges rekkevidde av Moskva. Talrike ekspertar på Aust-Europa og Russland rådde sterkt og gjentekne gonger mot ein slik utviding av NATO. Mest kjent, George Kennan, den opphavlege arkitekten bak USAs kalde krigspolitikk, spådde i 1997 at 'å utvide NATO ville vere den mest skjebnesvangre feilen i amerikansk politikk i heile etterkrigstida'. I desember 2021 forslo Russland ein avtale om at Ukraina ikkje skulle bli medlem av NATO. I forhandlingar i mars 2022 forslo Ukraina å adoptere ein nøytral status mot tryggleiksgarantiar, inspirert av NATOs kollektive forsvarsparagraf, som kunne involvere Polen, Israel, Tyrkia og Canada som garantiar. Dette vart blokkert av NATO, direkte formidla ved ein hastig visitt frå den britiske statsministeren Boris Johnson til Ukraina i mai 2022, og hindra dermed ein rask avslutning på krigen.
2) Den russisktalande minoriteten sitt standpunkt i territoriet til den ukrainske staten (som vart danna i 1991). Ein folketeljing i 2001 synte at nesten 30% av Ukrainas befolkning meinte at russisk var deira morsmål. Statar med store språklege og etniske minoritetspopulasjonar kan berre oppretthalde si eining om rettane til slike minoritetar blir respekterte. Politikken til den ukrainske regjeringa etter 2014, som inkluderte undertrykking av den offisielle bruken av russisk språk i mange område, var difor dømde til å føre til ein eksplosiv krise innanfor den ukrainske staten. Som Europarådet sin Venezia-kommisjon, som absolutt ikkje kan bli skulda for å vere pro-russisk, sa: 'den noverande lova om nasjonale minoritetar er langt frå å gi tilstrekkelege garantiar for beskyttelsen av minoritetar... mange andre føresegner som avgrensar bruken av minoritetsspråk har vore i kraft sidan 16. juli 2019'. Det er berre to måtar å løysa denne situasjonen på: at ein gjev attende dei fulle språklege og andre rettane til den russisktalande minoriteten innanfor grensene til den gamle ukrainske staten, eller at desse regionane skiljast frå Ukraina. Kva utfall som blir realisert, vil vere eit sentralt tema i forhandlingane. Likevel er det klart at eit forsøk på å halde den russisktalande minoriteten innanfor den ukrainske staten medan dei fortsett å bli fråtekne rettane sine, ikkje vil lukkast, og heller ikkje vil eit forsøk frå Russland på å påtvinge ein annan stat på den ukrainsktalande befolkninga i vest og nord i Ukraina.
Alle forsøk på å løyse desse spørsmåla med militære middel vil halde fram med å vere nyttelause og vil berre føre til ytterlegare intens liding, framfor alt for det ukrainske folket. Desse realitetane vil bli stadig meir opplagte om krigen held fram – difor må ho bli stoppa så raskt som mogleg, og forhandlingar må starte!
I 1961 skreiv den sovjetiske poeten Volodymyr Mikolayovich Sosiura ein song om krafta til ord. Sosiura vart fødd i Debaltseve (som i dag er i Donetsk) i 1898 innanfor det tsaristiske imperiet og døydde som medlem av det kommunistiske partiet i Kyiv i 1965. Han skreiv fleire dikt som svinga mellom si patriotiske kjærleik til Ukraina og si forpliktinga til Sovjetunionen og den kommunistiske kampen. Meir enn noko anna hadde Sosiura – som kjempe i fyrste verdskrig i Bakhmut og til slutt vart med i Den raude hæren – ein stor forakt for krig. Han erkjente viktigheita av krigen mot nazistane, men – som mange i sin generasjon – sørgde over det forferdelege tapet av liv som vart påført av denne krigen, som til dømes dei 27 millionar sovjetborgarane som døydde i kampen for å beseire nazistane, mellom dei 19 millionar sivile. Dette var konteksten for Sosiura sitt vakre dikt om ord:
Eg kjenner krafta til ordet.
Det er skarpare enn ein bajonett
og til og med raskare enn ei kule,
Raskare enn eit fly
.…
Å, våpen av lukke: ord!
Eg er vand med å leve ved sida av deg.
Du er ein blome i kjærleik,
du er ein bajonett i hat.
Hjarteleg,
Vijay