Favorittjournalistar (#1): Odd Karsten Tveit
Vijay Prashad
5. mai. 2025
Eg startar ei ny serie her om favorittjournalistane mine, folk eg beundrar for motet deira, men også for ærlegdomen og måten dei fortel nyhenda på, slik dei har opplevd og analysert dei. Eg vonar denne artikkelsamlinga vil halde fram til eg har gått gjennom lista av dei eg har bøker av framføre meg, dei som inspirerer meg til å rapportere og skrive.
Då Ari Gautier frå Melahuset (Oslo, Noreg) skreiv og baud meg koma for å vitja kultursenteret hans, vart eg freista av to grunnar. For det fyrste hadde eg aldri vore i Noreg, men hadde skrive nesten kvar månad sidan 2018 for den venstreradikale dagsavisa Klassekampen. Eg ynskte å møte redaksjonen. For det andre ville eg sjå om eg fekk sjansen til å møte Odd Karsten Tveit. Og sjølvsagt kunne eg snakke om å rapportere frå verda, noko eg gjorde saman med Klassekampen-kollegaen min Yohan Shanmugaratnam.
Eg høyrte fyrst om Odd Karsten Tveit frå Robert Fisk under gin og tonic-samtalane i leilegheita hans i Beirut, eller då vi sat på Café Younes i Hamra for ein rask prat før eg måtte stikke av for å undervise eller møte nokon. Eg hadde vore ivrig etter å spørje Fisk om Sabra og Shatila, og då eg etter mange møter spurde, fortalde han om ein kar frå Noreg som var så modig og som klarte å halde kjenslene i sjakk for å få historia så nøyaktig som mogleg. Denne karen, Odd Karsten Tveit, hadde kome til Beirut med NRK i 1979. Han hadde vore økonom, men valde å byta til journalistikk for å kome nærare historia og ikkje berre skrive om ting på avstand. Karsten vart i Beirut til 1983, men kom attende til regionen to gonger til (med base i Amman i Jordan frå 1990 til 1994 og så 2003 til 2007). I Pity the Nation (1990) skildrar Fisk Karsten som ein med ‘ein umetteleg lyst til å sjå sjølv kva som skjedde under Libanon-krigen. Han drog til kampane.’
Journalistar som ‘dreg til kampane’ går ikkje til slagmarka for å sjå røyken og skotlossinga. Det seier deg lite. Kanskje kan du få ei kjensle av stridsmoralen, eller lære om kor skjør frontlinja er for den eine eller andre sida. Men du kan aldri læra om politikken i ein krig eller om brutaliteten til mennene som sender avgarde gutane for å døy. Det lærer ein ofte best i villaer og kontorbygningar, der våpenavtalar vert inngått og der kart vert teikna på nytt. Karsten drog ikkje til frontlinja for adrenalinkicket. Han drog for å forstå kor grufullt det som vart gjort mot sivilbefolkninga var. Det vert ofte skjult i militærbriefingane, særleg då israelske pressetalsmenn veit korleis dei skal danse rundt ettergjevande vestlege journalistar, og då dei palestinske leirane ikkje har ressursar til eige pressekontor. Sanninga vert vridd til fordel for dei mektige. Ei vitjing ved frontlinja kan i slike høve gje deg eit glimt av røynda som ein elles ikkje får. Karsten si bok Goodbye Lebanon: Israel’s First Defeat (Limmasol, Kypros: Rimal Books, 2013 — ei omsetjing av den norske boka Libanon farvel: Israels første nederlag, 2010) skildrar enkelt og greitt rapporteringa hans under den israelske invasjonen og okkupasjonen av Libanon. Du kan sjå eit klypp frå rapporteringa hans, der du får ein kjensle av stilen hans.
Det var ei glede å møte Karsten i Oslo. Han har eit smittande smil og ei beskjedenheit i høve til eigne styrkar. Vi snakka kort om korleis rapporteringa hans og Fisk sin — og andre — om Sabra og Shatila hadde hatt innverknad. Han skriv om det med karakteristisk ro:
Vi prøvde å halde oss rolige og handle tilrådeleg. Eg hadde klare tankar og rapporterte inn i lydopptakaren min. Men kroppen reagerte. Eg kasta opp heile tida. Eg prøvde å telja kor mange lik eg såg, fordi eg visste det kom til å verta spørsmål om me overdreiv eller ikkje. Seinare laga eg ein dokumentar basert på videoar andre hadde teke seinare, kombinert med mine eigne materiale som radioreporter. I NRK Brennpunkt-dokumentaren Sporene etter Sharon får du alt med.
Ein journalist er ein som prøver å skrive ned det ein ser, og som søkjer å sikre at verda si hjarteløyse ikkje tek bort det menneskelege i skrivinga. Om ein journalist nyttar for mange adjektiv eller for mykje pynt, kjem han i vegen for historia og lesaren. Men journalisten kan ikkje forsvinna heilt. Karsten kastar opp. Det grufulle han ser under det israelske massakren påverkar han djuptgåande. Då eg møtte han og kjende den store menneskelegdomen hans, visste eg at det var dette som gjorde han til ein stor journalist. Store journalistar er ikkje dei som får handa på skupet [get the story], men dei som rapporterer med medkjensle og nøysemd. Du kan avdekkje so mange sensasjonar som du vil, men utan menneskelegdomen og nøysemd får du ikkje fram historia på ein tilrådeleg måte. Du må kasta opp når du møter hjarteløyse.
Henta frå:
