Israel si strategiske feilvurdering og gryinga av ei ny verdsorden
Av Peiman Salehi
Den globale situasjonen har endra seg raskt dei siste dagane etter Israel sitt uprovoserte åtak på Iran. Trass i støtta frå verdas største militære og økonomiske makt, har Israel framleis ikkje nådd måla sine.
Talsmann for dei iranske styrkane held ei video-tale til israelske nybyggjarar sundag. Skjermbilde.
I juni 2025 såg verda utbrotet av ein fullskala-krig mellom Iran og Israel. Denne konflikten, som strekkjer seg langt utanfor det militære sfæren, omformar politiske, medie- og geopolitiske landskap. Ved krigsutbrotet sette Israel i gang ei overraskingsoperasjon mot fleire høgtståande iranske militærleiarar og vitskapsfolk. Tel Aviv såg på dette som eit stort prestasjon og venta at det skulle føra Iran inn i ei psykologisk kaotisk tilstand og forseinke det iranske svaret.
Men denne føresetninga synte seg å vera ein alvorleg feilvurdering. Den islamske republikken kom seg raskt på fote og innan nokre dagar sette dei i gang ei rekkje utan like store åtak mot israelske byar som Haifa og Tel Aviv. Omfanget av skadane på strategisk infrastruktur tyder på ei djup forstyrring av det psykologiske og politiske likevekta, noko som signaliserer ei grunnleggjande endring i spelereglane. Etterkvart som konflikten eskalerte, jobba statsminister Benjamin Netanyahu med å dra USA inn i striden. Donald Trump, som først reagerte med sarkasme på nyhenda om iranske tap, snudde raskt tonen og presenterte seg sjølv som meklar. Denne retoriske vendinga speglar ikkje ein oppriktig fredsvilje, men derimot uro over dei aukande konsekvensane av krigen.
Frå Teheran sitt perspektiv er krigen ikkje berre ein reaksjonær kampanje, men ein kalkulert innsats for å endra den regionale maktbalansen. Iran sin tilnærming syner ein strategisk visjon som sikter mot å endre tryggleiksarkitekturen i Vest-Asia. Analytikarar står no overfor eit avgjerande spørsmål: vil krigen halda seg innanfor regionale grenser, eller utvikle seg til ei breiare global konfrontasjon? Dei ulike haldningane til kjernevåpenmakter frå aust og vest peikar på nye globale omfordelingar. Nasjonar som Pakistan, India, Kina og Russland ser på krisa gjennom sine eigne strategiske linser.
Samstundes har den geopolitiske tydinga av knutepunkt som Hormuzsundet og Bab al-Mandab kome til syne på ny, noko som understrekar kor viktige dei er for global handel og internasjonal stabilitet. Denne krigen verkar meir og meir som ein konflikt mellom to konkurrerande visjonar for verdsordninga. Den liberale, USA-sentrerte modellen – prega av intervensjonisme, hegemoniambisjonar og asymmetriske maktstrukturar – møter motstand som aldri før. I staden er ei multipolar orden, driven fram av nye stormakter, på veg fram.
Dersom denne stunda vert nytta kløktig av sjølvstendige statar og motstandsrørsler, kan den merkja eit vendepunkt i moderne politisk historie. Verda, som ein gong vart erklært å ha nådd «historia sitt endepunkt», opplever no ei attervending av historia, driven av ei fornya handlingsevne hjå suverene nasjonar.
For å motverka imperialistiske inngrep og riva ned påtvungne globale rammeverk, må denne krigen forståast ikkje berre som ein isolert hending, men som ei omdannande periode i internasjonal politikk. Motstand i dag er ikkje avgrensa til ein regional kraft – han er ein global diskurs som utfordrar dominans. Valet mellom underkasting og motstand er ikkje lenger berre Iran sitt; det er eit val som historia no må løysa.
Peiman Salehi er ein iransk politisk filosof og internasjonal analytikar. Han skriv om sivilisasjonsstatsteori, fleirpolaritet og kritikk av liberalisme.
Frå: https://peoplesdispatch.org/2025/06/16/israels-strategic-miscalculation-and-the-dawn-of-a-new-world-order/