Korleis forstå regjeringsskiftet i Syria: Den femtifyrste nyhendebrevet (2024)
Av Vijay Prashad
Kjære vener,
Helsing frå skrivebordet til Tricontinental: Institute for Social Research.
Eit av dei mest imponerande hendingane dei siste månadene har vore Damaskus sitt fall. Dette fallet vart eigentleg forventa for over eit tiår sidan, då opprørsstyrkar finansiert av Qatar, Tyrkia, Saudi-Arabia og USA samla seg rundt kantane av Syria og trua dåverande president Bashar al-Assad si regjering. Desse arméane, støtta av rike og mektige land, bestod av ei rekkje aktørar, inkludert:
store grupper av folk som var sinte på den økonomiske krisa som fylgje av liberaliseringa av økonomien og den påfylgjande øydelegginga av små industribedrifter, som leid under den framveksande styrken til tyrkisk industri;
bøndene i nord, frustrerte over regjeringa sitt manglande svar på den lange tørken som tvinga dei inn i dei nordlege byane Aleppo og Idlib;
sektorar av den sekulære småborgarskapet som var misnøgd med feilen under Damaskus-våren 2000–01, som i utgangspunktet hadde lova politiske reformer basert på muntadayāt (forumsdiskusjonar) haldne over heile landet;
ei djupt såra syrisk Muslimsk brorskap, som blei danna av den fromme småborgarskapen, som blei knust i 1982 og kom attende etter å ha vorte inspirert av rolla brorskapet spelte i protestane i Tunisia og Egypt i 2010–11;
ivrige islamistiske styrkar som vart trena av al-Qaida i Irak og som ville heise den svarte flagga for jihad frå dei høgste murane i Damaskus.
Til tross for feila til desse fraksjonane av den syriske opposisjonen i 2011, var det mange av dei same styrkane som lukkast i å velte Assad si regjering den 7. desember 2024.
For litt over eit tiår sidan heldt Assad si regjering seg ved makta, i stor grad på grunn av støtte frå Iran og Russland, men også på grunn av involveringa — i mindre grad — frå nabolandet Irak og Hizbollah (Libanon). Assad hadde ikkje mage for konkurransen. Han blei president i 2000 etter farens død, Hafez al-Assad, som kom til makta gjennom eit militærkupp i 1971. Bashar al-Assad hadde ei privilegert oppvekst og studerte til å verte augelækjar i Storbritannia. Då opprørsstyrkane nærma seg Damaskus i desember dette året, flykta Assad til Moskva med familien sin, og hevda at han ville trekke seg frå politikken og gjenoppta karrieren som augelækjar. Han kom ikkje med ei uttale til folket sitt som oppfordra dei til å vere modige eller at styrkane hans ville kjempe ein annan dag. Det var ingen trøystande ord. Han forlét stille på same måte som han kom, sitt land forlate. Nokre dagar seinare, på Telegram, publiserte al-Assad ein tekst, men han var forsiktig.
Etter å ha vorte nedkjempa av syriske, iranske og russiske styrkar i 2014, reorganiserte dei syriske opprørarane seg i byen Idlib, ikkje langt frå Tyrkia si grense til Syria. Der braut den viktigaste opposisjonsstyrken med al-Qaida i 2016, tok over dei lokale råda, og forma seg som den einaste leiaren av anti-Assad-kampanjen. Denne gruppa, Hayat Tahrir al-Sham (Organisasjonen for frigjeringa av Levanten, eller HTS), har no kontrollen i Damaskus.
HTS, som direkte har sitt opphav i al-Qaida i Irak, har ikkje klart å kvitte seg med desse røtene og er framleis ein djupt sekterisk rørsle med ambisjonar om å gjere Syria til ein kalifat. Sidan hans tid i Irak og nord-Syria, har HTS-leiar Abu Mohammed al-Jolani utvikla eit rykte for stor brutalitet mot det store talet minoritetsgrupper i Syria (spesielt alawittar, armenarar, kurdar, sjia), som han rekna som fråfalne. Al-Jolani er godt medviten om sitt rykte, men han har merknadsverdig endra måten han presenterer seg på. Han har kvitta seg med dei ytre teikna frå sine al-Qaida-dagar; han har trimma skjegget, kler seg i ei umerkeleg kakiuniform og har lært seg å snakke til media i avmålt tone. I eit eksklusivt intervju med CNN, som blei publisert akkurat då styrkane hans tok Damaskus, minna al-Jolani på tidlegare mordiske handlingar utført i hans namn som berre ungdommelege påfunn. Det var som om han hadde vorte trena av eit PR-firma. Ikkje lenger al-Qaida-galningen, vert al-Jolani no presentert som ein syrisk demokrat.
Den 12. desember snakka eg med to vener frå minoritetssamfunn i ulike delar av Syria. Begge sa at dei frykta for livet sitt. Dei forstår at sjølv om det vil vere ein periode med jubel og ro, vil dei til slutt stå overfor alvorlege angrep og har allereie begynt å høyre rapportar om småskala angrep mot alawittar og sjia-familiar i nettverket deira. Ein annan ven minna meg om at det var ro i Irak etter fallet av Saddam Hussein si regjering i 2003; fleire veker seinare begynte opprøret. Kan eit slikt opprør av tidlegare regjeringsstyrkar finne stad i Syria etter at dei har reorganisert seg etter staten sitt hastige fall? Det er umogleg å vite kva den sosiale strukturen i det nye Syria vil vere, gjeve karakteren til folket som har teke makta. Dette vil vere spesielt sant dersom til og med ein brøkdel av dei sju millionar syrarane som blei fordrivne under krigen, vender heim og søkjer hemn for det dei vil sjå som mishandlinga som tvinga dei til utlandet. Ingen krig av denne typen endar med fred. Det er mange oppgjer som enno må takast.
Utan å leie merksemda bort frå det syriske folket og deira velferd, må vi ogso forstå kva denne endringa av regjeringa tyder for regionen og verda. La oss gå gjennom implikasjonane sekvensielt, frå Israel til Sahel-regionen i Afrika.
1. Israel. Ved å utnytte den ti år lange borgarkrigen i Syria, har Israel regelmessig bomba syriske militærbasar for å nedkjempe både den syriske arabiske hæren (SAA) og allierte (spesielt Iran og Hizbollah). I laupet av det siste året, under sin eskalering av folkemordet mot palestinarane, har Israel også auka bombing av alle militære anlegg som dei meiner vert nytta til å forsyne Iran og Hizbollah. Israel invaderte dinest Libanon for å svekkje Hizbollah, noko dei oppnådde ved å myrde Hizbollah sin mangeårige leiar, Sayyed Hassan Nasrallah, og ved å invadere søraust-Libanon, der Hizbollah var forankra. Som om det var koordinert, gav Israel luftstøtte til HTS då dei rømde Idlib, og bomba syriske militæranlegg og militære postar for å demoraliserte SAA. Då HTS tok Damaskus, styrka Israel sin divisjon 210 i dei okkuperte Golanhøgdene (erobra i 1973) og invaderte dinest FN si buffersone (etablert i 1974). Israelske stridsvogner rørte seg utanfor buffersona og kom svært nært Damaskus. HTS protesterte ikkje på noko tidspunkt mot denne okkupasjonen av Syria.
2. Tyrkia. Den tyrkiske regjeringa gav militær og politisk støtte til oppstanden i 2011 frå starten av og husa den eksil-syriske muslimske brorskap-regjeringa i Istanbul. I 2020, då SAA rykte mot opprørarane i Idlib, invaderte Tyrkia Syria for å tvinge fram ein avtale om at byen ikkje skulle verte skada. Tyrkia gjorde det også mogleg for militær trening av dei fleste krigarane som fylgde motorveg M5 ned til Damaskus, og gav militært utstyr til arméane for å kjempe mot kurdarane i nord og SAA i sør. Det var gjennom Tyrkia at ulike sentralasiatiske islamistar blei med i HTS-kampen, inkludert uigurar frå Kina. Då Tyrkia invaderte Syria to gonger i laupet av det siste tiåret, heldt dei syrisk territorium som dei kravde var sitt historiske land. Dette territoriet vil ikkje verte attendeført til Syria under HTS-regjeringa.
3. Libanon og Irak. Etter fallet av Saddam Hussein si regjering i 2003, bygde Iran ei landbru til å forsyne sine allierte både i Libanon (Hizbollah) og Syria. Med endringa av regjeringa i Syria, vil det verte vanskeleg å forsyne Hizbollah. Både Libanon og Irak vil no dele grense til eit land styrt av eit tidlegare al-Qaida-tilknytt. Mens det ikkje er beint fram kva dette tyder for regionen, er det sannsynleg at det vil verte ei auka nærvær av al-Qaida, som ynskjer å undergrave rolla til sjiaene i desse landa.
4. Palestina. Implikasjonane for folkemordet i Palestina og for kampen for palestinsk frigjering er ekstraordinære. Gjeve Israel si rolle i å undergrave Assads militære på vegne av HTS, er det usannsynleg at al-Jolani vil utfordre Israel sin okkupasjon av Palestina eller tillate Iran å forsyne Hizbollah eller Hamas. Til tross for namnet sitt, som kjem frå Golan, er det utenkjeleg at al-Jolani vil kjempe for å vinne attende Golanhøgdene for Syria. Israel sine "bufferar" i Libanon og Syria legg til den regionale sjølvgodheita med deira handlingar oppnådd gjennom hendingar som fredsavtalane med Egypt (1979) og Jordan (1994). Ingen nabo til Israel vil utgjere eit trugsmål mot landet på denne tida. Den palestinske kampen opplever allereie stor isolasjon frå desse utviklingane. Motstand vil halde fram, men det vil ikkje vere nokon nabo til å gje tilgang til midlar for motstand.
5. Sahel. Sidan USA og Israel i prinsippet er eitt land då det kjem til geopolitikk, er Israel sin siger ein siger for USA. Endringa av regjeringa i Syria har ikkje berre svekkja Iran på kort sikt, men har også svekkja Russland (ein langsiktig strategisk målsetjing for USA), som tidlegare nytta syriske flyplassar til å fylle opp forsyningsfly på veg til ulike afrikanske land. Det er ikkje lenger mogleg for Russland å nytte desse basane, og det er uklårt kvar russiske militærfly vil kunne fylle opp for reiser inn i regionen, i særskild til land i Sahel. Dette vil gje USA ei moglegheit til å presse landa som grensar til Sahel, som Nigeria og Benin, til å lansere operasjonar mot regjeringane i Burkina Faso, Mali og Niger. Dette vil krevje nært tilsyn.
I juli 1958 arrangerte fleire diktarar ein festival i Akka (okkupert Palestina ’48). Ein av dei deltakande diktarane, David Semah, skreiv ‘Akhi Tawfiq’ (Min bror Tawfiq), dedikert til den palestinske kommunistiske diktaren Tawfiq Zayyad som då var i israelsk fengsel. Semah sitt dikt forankrar oss i den sansen som er so sårt tiltrengt i våre tider:
Dersom dei sår hovudskallar i jorda
Vil vår haust verte von og ljos.
Varme helsingar,
Vijay
Opphavleg: https://thetricontinental.org/newsletterissue/how-to-understand-the-change-of-government-in-syria/