Venezuela er eit praktfullt land i rørsle: Den trettiandre nyheitsbrevet (2024)
Av Vijay Prashad
Opposisjonen i Venezuela ropar at det att er fusk i det presidentvalet 28. juli, men klarer ikkje å leggje fram prov. I mellomtida tar hundretusen av chavistar teke til gatene, frustrasjonane deira forankra i forståinga av at den US-amerikanske hybridkrigføring er rota til krisa, og dei ropar "de vil ikkje kome attende": dei [oligarkiet] vil ikkje vende attende.
Kjære vener,
Helsing frå skrivebordet til Tricontinental: Institutt for samfunnsforskning.
Eg har vore i Caracas, Venezuela, dei to siste vekene, før og etter presidentvalet den 28. juli. I forkant av valet blei to ting klare for meg. For det fyrste har chavistane (støttespelarane av Hugo Chávez og det bolivarianske prosjektet som no vert leia av president Nicolás Maduro) den enorme fordelen av ein organisert massebasis. For det andre, vel vitande om at sjansane ikkje var på deira side, signaliserte opposisjonen, leia av høgreekstreme María Corina Machado og den amerikanske regjeringa, at dei ville tape allereie før valet faktisk hadde funne stad ved å påstå at det ville bli fusk. Heilt sidan folkerøystinga i 2004, då opposisjonen prøvde å fjerne Chávez frå embetet, har det vorte eit høgrepopulistisk klisjé å hevde at det elektroniske systemet i Venezuela ikkje lenger er rettferdig.
Akkurat etter midnatt den kvelden valet blei halde, 28. juli (Chávez sin 70-års bursdag), kunngjorde Det nasjonale valgnemnda (CNE) at, med 80% av stemmene talde, var det ein uoppretteleg trend: Maduro hadde vunne valet. Desse resultata blei så validert nokre dagar seinare av CNE med 96.87% av stemmene talde, som viste at Maduro (51.95%) hadde teke sigeren over den høgreekstreme kandidaten Edmundo González (43.18%) med 1,082,740 stemmer (dei andre opposisjonskandidatane fekk berre til saman 600,936 stemmer, noko som tyder at sjølv om stemmene frå andre opposisjonskandidatar hadde gått til González, ville han likevel ikkje ha vunne). Med andre ord, med 59.97% valdeltaking, fekk Maduro rett over halve stemmene.
Eg snakka med ein rådgjevar for opposisjonen på høgt nivå, som baud om å verte verande anonym, om resultata. Han sa at, sjølv om han sympatiserte med opposisjonens frustrasjon, følte han at det endelege resultatet såg ut til å vere riktig. I 2013, forklarte han, vann Maduro med 50.62%, medan Henrique Capriles fekk 49.12% av stemmene i presidentvalet som fann stad litt over ein månad etter Chávez sin daud. Dette var før oljeprisane kollapsa, og før sanksjonane blei skjerpa. På den tida, med Chávez borte, lukta opposisjonen blod, men dei kunne ikkje vinne. ‘Det er vanskeleg å slå chavistane fordi dei både har programmet til Chávez og evna til å mobilisere sine støttespelarar til valurnene’, sa han.
Det er ikkje slik at den langt til høgre ikkje har eit løfte om sosial transformasjon; dei vil privatisere det statlege oljeselskapet, føre attende ekspropriert eigedom til oligarkiet, og invitere privat kapital til å kannibaliserte Venezuela. Snarare er det slik at deira løfte om sosial transformasjon er i strid med draumane til fleirtalet. Det er derfor høgrefløya ikkje kan vinne, og det er derfor ei viktig angrepslinje sidan 2004 har vore å skrike fusk.
Og so, på valdagen, akkurat etter at vallokala stengde og før nokre offisielle resultat hadde vorte offentleggjort, byrja Machado og Washington, som om dei var i samråd, å mjaue om fusk, og bygde på ei angrepslinje som dei hadde etablert i månadar. Machado sine fylgjarar tok straks til gatene og angreip symbol på Chavismo: skular og helsesenter i arbeidarklassestrøk, offentlege busstasjonar og bussar, kontor for chavista-kommunar og parti, og statuer av figurar som hadde sett den bolivarianske revolusjonen i gang (inkludert ein statue av Chávez samt urfolks-høvdingen Coromoto). Minst to militante frå det United Socialist Party of Venezuela (PSUV), Isabel Cirila Gil frå Bolívar-stat og Mayauri Coromoto Silva Vilma frå Aragua-stat, vart drepne i etterkant av valet, to sersjantar blei drepne, og andre chavistar, politi, og tenestemenn vart brutalt banka opp og fanga.
Det var klårt ut frå naturen til angrepet at desse høgreekstreme styrkane av ein spesiell type ynskte å viske ut historiene til Venezuela sine indígenas og zambos samt arbeidarklassen og bøndene. Kvar dag sidan valet har hundre tusen chavistar teke til gatene i Caracas og andre stader. Bileta i dette nyhendebrevet vart teke av Francisco Trías under kvinnevandringen 2. august, av Zoe Alexandra (Peoples Dispatch) under marsjen for arbeidarklassen den 31. juli i forsvar av fedrelandet (to av mange masse mobiliseringar som har funne stad sidan valet), og av meg under eit valmøte den 27. juli. I kvar av desse marsjane, ljoma no volverán — dei kjem ikkje attende — i folkemengda. Oligarkiet, sa dei, vil ikkje komme attende.
Den bolivianske revolusjonen byrja i 1999, då Chávez kom til presidentvervet. Bølger av val blei halde for å endre grunnlova og overvinne motstanden frå oligarkiet (so vel som motstanden frå Washington, som har forsøkt mange gonger å styrta Chávez, slik som det mislukka kuppforsøket i 2002, og Maduro, som den pågåande nyttinga av sanksjonar som eit verktøy for regimeskifte og forsøk på å invadere den venezuelanske grensa). Chávez si regjering nasjonaliserte oljeindustrien, reforhandla leigeprisar (gjennom hydrokarbon-lova av 2001), og fjerna det korrupte embetsverket sin tilgang til nasjonale inntekter.
Den nasjonale statskassen var i stand til å tene ein større prosentdel av godgjeringa frå multinasjonale oljeselskap. Det statseigde oljeselskapet Petróleos de Venezuela, S.A. (PDVSA) oppretta Fondet for sosial og økonomisk utvikling (Fondespa) for å finansiere prosjekt som gjer nytte for oljearbeidarar, deira lokalsamfunn, og andre prosjekt. Oljeformuen skulle verte nytta til å industrialisere landet og å stoppa Venezuela si avhenge av oljeeksport og import. Å skape større variasjon i økonomien er ein avgjerande av den bolivianske agendaen, inkludert å revitalisere landbruket i landet, og på same tid arbeide for å oppfylla det femte strategiske målet i Planen for fedrelandet om å ‘ivareta liva på planeten og redde den menneskelege arten’.
Det var på grunn av oljepengane at Chávez si regjering kunne auke dei sosiale utgiftene med 61 % (772 milliardar dollar), som dei nytta til å heve livskvaliteten til befolkninga gjennom store program som ulike misiones (misjonar) som hadde som mål å verkeleggjere dei rettane som var nedfelt i grunnlova frå 1999. For eksempel oppretta regjeringa i 2003 tre misjonar (Robinson, Ribas og Sucre) for å sende lærarar til låginntektsområde for å tilby gratis lese- og skrivekurs og høgare utdanning. Misjon Zamora tok hand om prosessen med jordreformer, og Misjon Vuelta al Campo hadde som mål å oppmode folk til å flytte tilbake til landsbygda frå urbane slumområde. Misjon Mercal tilbaud høgkvalitetsmat til låg pris for å hjelpe befolkninga å få ned nyttinga av høgt prosessert matvare som var importert, medan Misjon Barrio Adentro søkte å tilby medisinsk behandling av høg kvalitet og til låg pris til arbeidarklassen og dei fattige, og Misjon Vivienda bygde meir enn 5 millionar heimar.
Gjennom desse misjonane har fattigdomsratane i Venezuela vorte redusert med 37,6 % frå 1999 til i dag (nedgangen i ekstrem fattigdom er imponerande: frå 16,6 % i 1999 til 7 % i 2011, ei nedgang på 57,8 %, og dersom ein byrjar å måle frå 2004 – starten på misjonane sitt verke – fell ekstrem fattigdom med 70 %). Venezuela, ein av dei mest urettferdige sosiale strukturane før 1999, blei ein av dei minst urettferdige samfunna, der Gini-koeffisienten falt med 54 % (den lågaste i regionen), noko som indikerer verknaden desse grunnleggjande sosiale politiske tiltaka har hatt på kvardagen.
Over dei siste tjue åra, under mine hyppige opphald i Venezuela, har eg snakka med hundrevis av arbeiderklasse-chavistar — mange av dei svarte kvinner. Sidan innstramminga av sanksjonane har venezuelanarane møtt store utfordringar, og dei har fritt delt sine klager om retninga til revolusjonen. Dei nektar ikkje for problema, men i motsetnad til opposisjonen forstår dei at rota til krisa er den amerikanske hybridkrigen. Sjølv om det er auka sosial ulikskap og korrupsjon, sporar dei desse problema til den valdelege sanksjonspolitikken (som til og med Washington Post no innrømmer).
Under dei massive marsjane for å forsvare regjeringa i veka etter valet, skildra folk ope dei to vala som stod føre dei: å prøve å fremje den bolivariske prosessen gjennom Maduro si regjering eller å returnere til februar 1989 då Carlos Andrés Pérez pålagde den IMF-utforma økonomiske agendaen kjend som paquetazo (pakka) på landet. Pérez gjorde dette mot sine eigne vallovnader og mot sitt eige parti (Acción Democrática), noko som provoserte ei urbane opprør kjend som Caracazoen der så mange som 5 000 menneske vart drepne av regjeringsstyrkar i løpet av ein lagnadssvanger dag (sjølv om anslaga for dødsoffer varierer mykje).
Sjølvsagt kjenner mange at Machado ville innføre ei enno verre æra i landet, sidan ho ikkje har den sosialdemokratiske finessen til Pérez og ynskjer å påføre sjokkterapi på sitt eige land til fordel for sin eigen klasse. Eit populært venezuelansk ordtak fangar essensen av dette valet: chivo que se devuelve se ’esnuca (geita som snur attende brekker halsen).
Den kanadiske milliardæren Peter Munk, som eigde Barrick Gold, skreiv at Chávez var ein ‘farleg diktator’, samanlikna han med Hitler, og oppmoda om at han måtte verte styrta. Dette var i 2007 då Munk var oppteken av at Chávez ville kontrollere Venezuela sine gulleksport. Den generelle orienteringa til Chávez-regjeringa var å ‘kople seg frå’ den globale økonomien, som innebar å hindre multinasjonale selskap og mektige land i det globale nord frå å setje agendaen for land som Venezuela.
Denne tanken om ‘å kople seg frå’ er hovudfokuset i vårt nyaste dossier, How Latin America Can Delink from Imperialism. Gjennom å byggje seg på den bolivariske alliansen for folka i vår Amerika – Folkets Handelsavtale (ALBA-TCP) 2030 Strategic Agenda, foreslår dossieret fire sentrale område som må koplast frå for å legge eit grunnlag for ein suveren utviklingsstrategi: finans, handel, strategiske ressursar, og logistisk infrastruktur. Dette er nettopp det bolivariske prosessen har sett seg føre å gjere, noko som er grunnen til at regjeringa har vorte so hardt angripen av amerikansk imperialisme og av multinasjonale selskap som Barrick Gold.
Dagen etter valet regna det. På ein av marsj for å forsvare den bolivariske prosessen den dagen, resiterte ein chavista nokre linjer frå eit dikt frå 1961 av den venezuelanske poeten Víctor ‘El Chino’ Valera Mora (1935–1984), ‘Maravilloso país en movimiento’ (Vidunderleg land i rørsle).
Vidunderleg land i rørsle
Der alt går framover eller bakover
Der i går er eit framstøyt eller eit farvel.
Dei som ikkje kjenner deg
Vil seie at du er ein umogleg kranglefant.
So ofte latterleggjort
Likevel alltid ståande oppreist med glede.
Du vil verte fri.
Om dei fordømde ikkje når dine kystar
Vil du gå til dei ein annan dag.
Eg held fram med å tru på deg
praktfulle land i rørsle.
Varm helsing,
Vijay